Trường hợp tụt lợi nào thì nên phẫu thuật kéo lợi?

Ngoài ra bệnh tụt lợi thường đi kèm các yếu tố nguy cơ. Yếu tố nguy cơ không trực tiếp gây ra tụt mô mềm mà chúng thường kết hợp với các nguyên nhân khác như chấn thương hay mảng bám vi khuẩn. 

Yếu tố nguy cơ bao gồm:

• • Kiểu lợi mỏng là nguy cơ gây tụt lợi với bất kỳ nguyên nhân nào, toàn bộ bề mặt lợi dễ dàng bị phá hủy nhanh chóng bởi quá trình viêm do chấn thương hay vi khuẩn.

• • Chân răng lồi: Kể cả trên những bệnh nhân có kiểu hình lợi dày, tại vùng chân răng lồi quá mức thường kèm theo các khiếm khuyết về xương và niêm mạc thường mỏng.
  • Răng sai vị trí, nhất là các răng mọc lệch ngoài. 
  • Phanh môi, phanh má bám quá sát đường viền nướu gây khó khăn cho vệ sinh răng miệng và co kéo làm viền lợi dịch chuyển về phía chóp răng.

Trường hợp tụt lợi nào cần phẫu thuật kéo lợi?

Việc điều trị kéo lợi lên trở lại bao gồm loại bỏ nguyên nhân và xác định mức độ tụt lợi để có phương án và tiên lượng điều trị đúng nhất. 

Năm 2011 Cairo đã đưa ra phân loại tụt lợi dựa theo mức độ mất bám dính mặt ngoài và mặt bên. Phân loại này có ứng dụng cao trong tiên lượng điều trị tụt lợi.

• • Loại 1 (RT1) tụt lợi không mất bám dính vùng kẽ, không thấy CEJ ở mặt gần hay xa. Tình huống này nhú lợi không bị tụt, vẫn lấp đầy vùng kẽ giữa 2 răng. 

• • Loại 2 (RT2) tụt lợi kèm mất bám dính vùng kẽ, mất bám dính kẽ nhỏ hơn hoặc bằng mất bám dính mặt ngoài. Khi đó chúng ta sẽ thấy nhú lợi đã bị tụt 1 phần. Trường hợp này chúng ta có thể kéo lợi lên 1 phần hoặc toàn bộ.

• • Loại 3 (RT3) tụt lợi kèm mất bám dính vùng kẽ, mất bám dính vùng kẽ lớn hơn mất bám dính mặt ngoài. Nhú lợi mặt bên khi đó tụt nhiều. Hầu hết các tụt lợi loại 3 thì chúng ta không thể phẫu thuật kéo lợi lên được.

Có 1 câu hỏi đặt ra, nhất là với Cairo loại 2, đấy là khi nào thì kéo lên được toàn bộ, khi nào thì kéo lên được 1 phần, 1 phần cụ thể là bao nhiêu?  Vấn đề này liên quan trực tiếp đến tiên lượng điều trị. 

Lý tưởng nhất là chúng ta kéo lợi lên che phủ hoàn toàn chân răng, tức là che phủ tới ranh giới men ngà CEJ. Ranh giới thân răng chân răng được xác định bằng 1 gờ nhỏ chuyển tiếp giữa phần sáng màu – thân răng và phần vàng đậm hơn – chân răng. Tuy nhiên, ranh giới này chỉ rõ ràng trong 1/3 các trường hợp. Đặc biệt với các trường hợp tụt lợi có kèm mòn men răng, lộ ra ngà sậm màu thì ranh giới này càng khó xác định. 

Trong các trường hợp khó xác định CEJ hay không thể che phủ hoàn toàn, bác sĩ sẽ tính toán và tiên lượng được đường che phủ chân răng sau lành thương, đại diện cho mức độ che phủ chân răng tối đa (MRC: maximum root coverage). Vị trí MRC phụ thuộc vào mức độ tụt nhú lợi mặt bên. 

Bước đầu tiên chúng ta cần xác định CEJ góc (CEJ point angel- CPA). Bước thứ 2 là xác định đường nối men-cement (CEJ lâm sàng). Sau đó xác định chiều cao gai nướu “lý tưởng”. Từ đó chúng ta sẽ xác định được MRC. 

• • Cách xác định CPA – CEJ góc

CPA là điểm giao giữa CEJ với đường góc chuyển tiếp mặt ngoài và mặt bên gần hoặc xa trên 1 răng. Điểm này có thể dễ dàng xác định bằng cách nâng nhẹ nhú lợi lên để thăm dò. 

• • Xác định CEJ lâm sàng

Nối CPA phía gần và xa theo giải phẫu của răng, chúng ta sẽ có được CEJ lâm sàng. 

• • Xác định chiều cao gai nướu lý tưởng

Chiều cao gai nướu lý tưởng là khoảng cách từ đường nối 2 CEJ góc của 2 răng kế cận đến điểm tiếp xúc của 2 răng, trung bình từ 3,5 – 4mm. Ở những răng có mô nha chu lành mạnh, đỉnh nhú lợi thường nằm tại vị trí tiếp xúc của 2 răng. Khi đó chiều cao gai nướu lý tưởng trùng với chiều cao gai nướu giải phẫu. 

Với những răng tụt lợi nhưng không kèm tụt nhú lợi, tức là chiều cao gai nướu lý tưởng bằng chiều cao gai nướu giải phẫu, chúng ta hoàn toàn có thể kéo lợi che phủ qua CEJ, phục hồi nguyên vẹn vị trí lợi ban đầu. 

Ngược lại, với các răng đã có tụt nhú lợi, khi chiều cao gai nướu lý tưởng lớn hơn chiều cao gai nướu giải phẫu, chúng ta chỉ có thể che phủ 1 phần chân răng. 

• • Tính toán MRC

Chúng ta hoàn toàn có thể định lượng được MRC ở những răng có mất chiều cao nhú lợi. Sau khi có chiều cao gai nướu lý tưởng X, ta tiến hành đánh dấu theo chiều dọc từ đỉnh gai nướu phía gần và xa kéo về phía chóp 1 khoảng là X. Từ 2 điểm này, ta vẽ 1 đường nằm ngang cách viền nướu tại 2 điểm, nối 2 điểm theo đường cong vỏ sò (cong nhiều hay ít tùy thuộc hình dạng CEJ răng đó hoặc răng đối diện và dạng sinh học mô lợi). Đường này chính là MRC cần xác định, tương ứng với vị trí ổn định của mô lợi sẽ đạt sau phẫu thuật và duy trì ổn định sau này.